Süchuwala
Süchuwala (alijunaiki: maíz jojoto, guapito) sünülia wane aküülü aainjünaka sutuma wayuu süka maiki.[1][2]
Shiküin wayuu anaataa
Na wayuu ke'epütka sünain apünajaa naya ekaka süchuwala, süka jamüin eküütka tia aainjünüsü süka maiki irolu, süpülapünaa jakütüin shia. Tü maiki aapaanüsü sulu'ujee wane apain, eere jouluin shia natuma na wayuu ka'atiaka weinshi sü'ütpünaa juya.
Tü maikika ayaawatünüsü palajana müleka irolule shia süpüla aainjünüin tü süchuwalaka.
Tü süchuwalaka shikaajüin ma'in wayuu sutuma jemetüin ma'in shia. Ekünüsü miichipa'a sünain jutkataa eere kojuyain wayuu otta eesü süpüla aainjünüin shii'iree shimiain wayuu sünain arüleeja, alapajaa jo sünain olojoo. Tü süchuwalaka sü'lakajaain jieyuu süchikejee nachotchajüin tü maikika eekai iroluin.
Süpüla saainjünüin acheküsü ayüüjaanüin tü maikika jo müsia a'lakajaanüsü mapa.
Shiiwana süchuwalaka anaataa
Ekünüsü süka keesü, süka asala müleka eere jo süka kasa eekai jemetüin sümaa. Na'aya wayuu eekai asüin uujolu süchiirua, eekai asüin jero'o. Jo müinma yaa eeipa wayuu eekai ayalajüin shiküin alijuna süpüla neküinjatüin sümaa süchuwala, makatka tü mantequilla münaka jo tü naata münaka.