Kaarai
Kaarai (alijunaiki: Burhinus bistriatus) Chi kaaraikai nia wane wuchii o'unaja'awaishii sünain mma eekai yüütüin otta müsia waraitüshii weinshi eere anooulin. Eeshi sulu'u tü mmakalü Euroopa, eeshi cha'aya África sulu'u palaajeru'u je sulu'u su'uluku tü mmakalüirua cha'aya Asia.[1][2]
Nukuwa'ipapala anaataa
Nia wane wuchi kepiashi eere yüütülin, eere ka'yataawain miichi, eere eein mürülü, maa aka paa'a, eeshi nia sotpünaa palaa, eere nütpajüin jee eere nikajüin wuchiichen jo'uuchein. Wuchiikai chira eesü wane nukuwa'ipairua ayaawatünakalü akajee nia, motsoshi sünain miyo'uyuuin nüsa'a, waraitüshii je waawatshi sa'wai, anujulaashi sa'akapünaa alama suulia e'nnaa, wanaawasü tü süno'ukalü nüta sümaa süno'u alama jutsü, anakalaka anujulawaa nümüin.[1]
Chi kaarakai e'raajünüshii süpa'apünaa mmapa'akalü chejee México yaamüinree Kolompia, Brasil otta müsia Wenesuweera, chi wuchiikai chia kawachirashaatashi ma'in suulia nulojonüin sutuma kasa eekai eküin asalaa.[3] Chi wuchiikai makai anülia matüjainsai arütkaa sünain wayuu, wattalu'ushi weinshi, shiasa'a, airee miyaasü nümüin, eesü süpüla nüntüin laairukumüin süpüla nüsüin wuin otta sünain ekaa she'e wuinka.
Nukuwa'ipa süpüla kachooin anaataa
Tü kaarai jietkalü kashukusü süpülatu'u iiwakalü, sulu'u wane ishi süponolo. Eesü maa aka piamasü o'ulaka pienchisü sushuku, miyo'uyuu püchiratajasü, müsü aka sushuku kaliina, mouktannuu, maloukatüsü, yuuicheinsü sümaa wuittüsü süno'u. A'watüsü saa'u tü sushukukalü so'u wane kashi otta süchikijee süchalejüin o'unüsü tü süchooinkat süchiirua je nnojoishii ale'ejüin sulu'umüin tü ishi eejanale nachalejüin. Eere wane kasa ekeekat tü süchooinkalü, a'wachiraashii naa kaaraicheinkana, je chi kaaraikai sümaa tü kaaraikalü na'inmajüin tü nachooikalü.[1]