Juyo'u (alijunaiki: Arturo, Arcturus, Alfa Bootis) Shia tü apünüinkalü shili'wala warattaka ma'i sulu'upünaa aitu'u pi'uupa , nünainjee chi Sirio (α Canis Majoris) jo Canopus (α Carinae); Se trata, por lo tanto, de la estrella más brillante del hemisferio celeste norte. Su constelación es Boötes, «El Boyero». Según el autor Miguel A Jusayú (1977) “Juyóu, Arturo, astro que se mira para calcular cómo va el tiempo de la lluvia. Se traduce “ojo de la lluvia”. Los guajiros relacionan la estación con el nombre de la estrella que deja de verse al atardecer; esta estrella preside las grandes lluvias de octubre”[1].

JUYO'U: anaataa

Nia chii jolotsü süshikai tü juya mülousükalü tü ajutukalü sulu'upünaa tü apünüin

sükalü kashi , achiruajatükalü sulu sükalia tü juyakalü.

Juya ajutuushi nupulaapa juyo'u

Juyo'u nia chii jolotsü

kamacherakai ma'i sa'akaje tü shiliwalakalüirua.

aletüjüitya natuma naa watushinuukana sumaleiwa'aya nouni'rüin sukuaippa tü

juyakalü suka, jülüjain na'in shia

chaya aitu'upüna sukaje tia natijaa oulü joujainjatüin nujutuuin juya.

je sümaa anainjatülein otta majuinjatüle shia.

anainjatüle juya ajutuusü wanapunaa süma nupu'ulaain juyo'u

müleka nüshakatüle juyo'u jee sulatüle sükalia tü

kashikalü mojuinjatü juya ainjatü jamü ayou'jaasü na'in wayuu jülüjasü na'in o'onowaa ere anain juya

Shi'ipajee sukua'ipa anaataa

  1. Mitos Wayuu