Aamaka
Aamakaa (alijunaiki: Cementerio) Shia eere shi'itaanüin wane wayuu eekai ouktüin, otta eere shijitünüin shiipüse natüma naa kasayuukana sünain. Tü aamakaakalü a'wanaja'awaisü sukua'ipa saainjia. Naata sukua'ipa saamaka wayuu suulia saamaka alijuna.
Aamakaa sulu'u nakua'ipa naa wayuukana. anaataa
Natüma naa wayuukana tü aamakaakalü napülajatü naa kasayuukana anainyüü (alijunaiki: cementerio familiar), sulu'usü tü mma noumainkat naa kaamakashiikana. Chi wayuukai ouktüshikai, süpülapünaa ouktüin nia, nütüjaa aa'ulu otta nuchuntüin jalainjachin ni'itaanüin. Sulu'u nakua'ipa naa wayuukana, wanee wayuu ouktapa nia sümaainjachi nüpüshi chi nüshikai, naa nu'upayuukana. Sulu'u tü aamakaakat naya ne'e e'itaanaka naa kasayuukana anainyuu, nnojotsü e'itaanüin wayuu naatajatü.
Maa'ulu yaa, tü sütakat wayuu eekai ouktüin shia tü sukumajalakalü alijuna. Paalainka aainjünüsü süka wunu'u ootoluushi; eesü eekai saainjünüin süka patsua. Wanaa sümaa ouktüin wanee wayuu eeshi müleka nüntinnüle wane nünüike'ejena Ma'leiwa supüla achuntaa naa'u chi ouktüshikai süpüla ni'itaanüin.[1]
Tü aamakaakat kapülainsü je kojutsü natüma naa wayuukana süka yalain ne'itaanuin napüshua'a naa kasayuukana anainyüü eekai ouktüin. Sünain wane aamaka antüsü wayuu wattajeejatü süpüla alapajaa naa'u nüpüshi chi ouktüshikai, jai'taichi nnojolin ne'raajüin chi ouktüshikai; antüsü sünain alapajaa saa'u nüpüshi eekai ne'raajüin.
A'inralaa sünain aamaka-ouktaa anaataa
Tü outaaka wanee kasa mio'ushana alataka namüin wayuu, moju a'in, yaajeechiki pa'inwajirasü tü apüshiika, sünain a'yalajiira sa'u naamaka süma sümojula na'in. Outaiwaa wanee wayuu asitnaatüjülinjatia yootshi suulia jawaimaatüin jee keejumaatüin, süpüla eeinjatüin süka'iya ma'aka türa apünüin otta pienchi ka'i shi'yalajitnüin a'u, shi'ayasaa yalee kettapa süka'lia alü'üjünüsü amouyuupa'amüin, süpüla su'unuin saa'in jepiramüin; jepira, shia mma eere süntüin saa'in wayuu antapayaa müsü tü wayuukalüira, antürasü tü wayuukalüirua eesü e'irukukat kajuyamain sünain alapaja.[2]
Sulu'uku tü outaaka mainma ma'aka saa'in: anaataa
Outaa süma ayuuli:
Mayaasü ya'awaa outüin wanee wayuu asitnatüjüinjatia yotshi suulia jawaija shia supula e'irapu'ujatüjüinjatia sa'a apünüin jee pienchi ka'i shiale süpüla shiikünatüin.
O'ojinaüsü ma'aka tü outuin shia süpüla jawawain tü sütaaka eetaaria nüsaa shia sulu'u sütaaka eetaana nüsa'a shia sulu'u sütaka.
Laülaalee tü outsüka, alanitnusu sulüinchen sa'upünaa suulia sülü'üjain na'in.
Nnojotsü arütketnüin erü sü'ütpa'a tü outsukat, joloiweet süta sütuma süpülaijeerü shiaya.
Kasemaasü süpüla anakia süpüno'u sa'in o'unaa jepiramüin, suulia süpütüin sa'inchikii sa'lia süpütüin sa'inchikii sa'u machon mma.
Alüjiapu'u tü amaakaat chamüin amo'uyuupa'amüin.
Sümaiwa nnojotsü eewaajüin nünüiki ma'leiwa tü miisa münaka sutuma aliijuna, saamaaka.
Outaa süka katkouse, eewawaa, pasiruawaa otta e'iyajirawa. anaataa
Ashokottunusu süka mainma kasa süpüla nnojolüin pache'in.